DÖRT HALİFE DEVRİ
*Sevgili Peygamberimiz Hz Muhammed (sav) Efendimizin vefatından sonra müslümanlkarın başına sırası ile Hz Ebu Bekir, Hz Ömer, Hz Osman ve Hz Ali geçmiştir. İslam dininin Arap yarımadası sınırlarını aşarak yaygınlaştığı parlak zaferlerin kazanıldığı bu döneme "dört halife devri" (Hulefa-i Raşidin) denir. İslam devetinin sınırları batıda Trablusgarp, doğuda Horasan ve kuzeyde Kafkasya' ya kadar genişlemiş İslamiyet, Arap yarımadasının dışına taşarak Asya ve Afrika daki çeşitli milletlerce de benimsenmiştir. Bu dönemin bir başka özelliği de halifelerin seçimle başa gelmeleridir. Bu yüzden bu dönem "Cumhuriyet Devri" olarak ta tanımlanmıştır.
1-Hz Ebu Bekir Dönemi (632-634)
*Hz Muhammed (sav) ile peygamberliğinden önce de arkadaş olan Hz Ebu Bekir, onun tebliği ile müslüman olan ilkj inananlardan biridir.
*Hz Muhammed (sav) hastalandığında, müslümanlara imamlık yapma görevini Hz Ebu Bekir'e vermiştir. Peygamber Efendimizin vefatından sonra ise Hz Ebu Bekir halife seçilmiştir.
*Hz Ebu Bekir'in halifeliği döneminde, Arabistan da İslamiyetin tam olarak yerleşememesi, halkın kabile yaşamını sürdürüp devlet idaresine girmek istememesi gibi nedenlerle ayaklanmalar olmuş ve yalancı peygamberler türemiştir. Bu sorunların çözümü amacıyla Halid Bin Velid komutasında bir ordu Yemen'e gönderilmiş ve yalancı peygamberler ortadan kaldırılmıştır.
*Usame Bin Zeyd komutasındaki bir ordu Suriye'ye gönderilmiş ve bu yöredeki kabileler egemenlik altına alınmıştır.
*Halid Bin Velid komutasındaki bir ordu Irak'a gönderilmiş ve Hire bölgesi ele geçirilmiştir.
*Yermük Savaşı (634) : Müslümanların Suriye ve Filistin 'e hareket ettiğini öğrenen Biz
*Bu dönemde İslamiyetin ilk kez Arap yarımadası dışında Suriye Irak ve Filistin de yayılması sağlanmıştır.
*Müslümanların arasındaki itilaflar gidirilmiş ve devlet otoritesi sağlanmıştır.
*Kur'an kitap haline getirilmiştir. Hz Muhammed zamanında Kur'an ayetleri hafızlar tarafından ezberleniyor ve vahiy katiplerince deri tahta düz kemik taşlar üzerine yazılıyordu. Ancak yapılan savaşlarda hafızların ölmesi ve yazılı ayetlerin korunmasındaki güçlüklükler nedeniyle bir kurul oluşturularak Kur'an ın kitap haline getirilmesi kararlaştırılmıştır.
*Hz Ebu Bekir güzel huyu merhameti mütevazı kişiliği ve Kuran ahlakını yaşamada gösterdiği titizliği ile sahabeler arasında ön plana çıkmış bir kişiydi. Ticaretle uğraşan zengin bir kişi olan Hz Ebu Bekir, tüm malını İslam ın yayılması uğrunda harcamıştır. Bunun için Peygamberimiz onun hakkında "malını feda etmede en önde giden kişi Ebu Bekir'dir. Ebu Bekir ne güzel dosttur. Aramızda İslam kardeşliği ve sevgisi vardır buyurmuştur."
2-Hz Ömer Dönemi (634-644)
*Hz Ebu Bekir ölmeden önce Hz Ömer in halife olmasını istemiş onun ölümünden sonra da Hz Ömer 2. halife seçilmiştir.
*Köprü Savaşı (634) : Müslümanların Kufe yakınlarında Rırat nehri üzerinde bir köprü kurması ile Sasanilerle karşı karşıya gelinmiş yapılan savaşı müslümanlar kaybettiyse de Sasanilerdeki iç karışıklık nedeniyle Sasani ordusu geri çekilmiştir.Müslüman Araplar Fırat ı geçip Dicle ye kadar ilerlemişlerdir.
*Kadisiye Savaşı (636) : Sasaniler ile yapılan bu savaşı müslümanlar kazanmış ve İran ın içlerine kadar girilerek Sasanilerin merkezi oln Medain ele geçirilmiştir.(637) Bu savaş ile Irak ve Batı İran müslümanların eline geçmiş Basra ve Kufe kentleri kurularak müslümanlar buralara yerleştirilmişlerdir.
*Nihavend Savaşı (642) : Sasaniler ile yapılan bu savaş kazanılarak Sasanilere son verilmiş ve İran ın tamamı ele geçirilmiştir.
*644 yılında Horasan fethedilmiştir.
*Kudüs'ün Fethi : Kudüs halkının Bizanstan yardım istemesiyle gönderilen Bizans ordusu "Ecnadeyn" denilen yerde yenilgiye uğratılmıştır.(636) Bu zaferin ardından Kudüs kuşatılmış Kudüs patriğikenti savaşmadan Hz Ömer e teslim edeceğini bildirmiş böylece kent savaşılmadan alınmıştır.
*Amr Bin As komutasındaki ordu Mısır a yönelerek Babylon(641) ve İskenderiye (642) kentlerini almıştır.
*Bu dönemde devletin geniş bir çoğrafyaya yayılması yönetim,siyasi ve ekonomik alanlarda örgütlenmeye gidilmesini gerektirmiştir.
-İlk kez düzenli ordu kurularak askerlere maaş bağlanmıştır.
-Orduya ait kayıtların tutulması amacıyla ilk kez ordu divanı oluşturulmuştur.
-Devlet işlerinin görüşüldüğü bir meclis oluşturulmuştur.
-ilk kez Devlet Hazinesi (Beyü'l Mal) oluşturulmuştur.
-Ülke yönetim birimlerine ayrılmış valiler ve halifeye bağlı kadılar atanmıştır.
-Hicret başlangıç alınarak, Hicri takvim uygulamaya konulmuştur.
*Hz Ömer yaşamı boyunca sade bir yaşam sürmüş adaleti ve doğruluğu ile tanınmıştır.
*644 yılında vergisinin azaltılmasını isteyen bir İranlı tarafından yaralanmış ardından da vefat etmiştir.
3-Hz Osman Dönemi (644-656)
*Hz Osman İslam dinini ilk kabul eden üstün şahısladan biridir. Hz Ömer den sonra halife seçilmiştir.Vahiy katipliği yapmış üstün ahlakı ve güzel konuşmasıyla dikkat çekti. Ezberi çok kuvvetli idi Yüce Kuran ı ezberlemişti.
*652 yılında Kafkasları aşıp Hazar hanlığına sefer düzenlemiş ve Belencer tahrip edilmiştir. Kafkas dağları Hazarlarla Müslüman Araplar arsında sınır olmuştur.
*Afrika da fetihler: Trablus ve Libya alınmıştır. 645 yılında Bizans eline geçen İskenderiye kenti 646 yılındA geri alınmıştır.
*Hz Osman döneminde Suriye valisi olan Muaviye tarafından ilk İslam donanması kurulmuştur. Kıbrıs a sefer düzenlenmiş ve Kıbrıs vergiye bağlanmıştır. 655 yılında Bizansla ilk deniz savaşı yapılmış ve Bizans yenilgiye uğratılmıştır. Girit Malta ve Rodos adalarına seferler düzenlenmiştir.
*Hz Osman ın İslam a en büyük hizmetlerinden biri de Kur'an ın çoğaltılarak orjinalinin günümüze kadar gelmesini sağlamasıdır.
*Kendi soyundan olan Emevileri kayırması önemli görevlere getirmesi hoşnutsuzluğa neden olmuş ve Mısır Kufe Basra ve Şam da ayaklanmalar çıkmıştır.İsyancı gruplar Hz Osman ın halifelikten çekilmesini istemişler bu reddedilince de hz Osman ı öldürmüşlerdir.
*İlk kez bir halife isyan sonucu öldürülmüş ve müslümanlar arasında ayrılıklar ortaya çıkmıştır.
*İlk defa Türk-Arap ilişkileri bu devirde başlamıştır.
4-Hz Ali Dönemi (656-661)
*Hz Ali peygamberimizin amcası Ebu Talib'in oğludur.Hz Muhammed (sav) yanında büyümüş onun terbiyesinden eğitiminden geçmiştir.Hz Ali de öne çıkan 3 önemli özellik cesur olması ilme büyük önem vermesi ve güzel konuşmasıdır.
*Hz Osman ın öldürülmesiyle Hz Ali halife olmuştur ancak Emevi soyundan gelenler onun halifeliğini tanımamışlardır.Bu dönemin önemli olayları şunlardır:
*Cemel Vak'ası (Deve Olayı) (656) : Hz Ali nin halifeliğini tanımayan peygamberimizin eşi Hz Aişe ve onun yanında yer alan Talha ve Zübeyr mücadele edip kuvvet toplamak için Irak a gittiler. Hz li barışçı girişimlerinden bir sonuç alamadı. İki taraf kuvvetleri Kufe de karşı karşıya geldi savaşı Hz Ali kazandı. Talha ve Zübeyr öldü. Savaşın en şiddetli bölgesi Hz Ayşe nin bindiği "asker" adlı devenin etrafında olduğu için bu olaya "deve olayı" denmiştir.Hz Ayşe nin medineye dönmesi sağlanmış Hz Ali ise medineye dönmeyip Irak ın merkezi olan Kufe de yerleşmiştir. Bu olay müslümanlar arasındaki ilk büyük savaştır.
*Sıffın Savaşı ve hakem olayı (657) : Emevi soyundan olan Şam valisi Muaviye Hz Ali nin halifeliğini tanımamakta idi.Hz Ali ile Muaviye tarafları Sıffın ovasında karşı karşıya geldiler. Savaş Hz Ali nin lehinde gelişirken Muaviye nin askerlerinin mızrak uçlarına Kuran ayetlerini takması sonucu Hz Ali taraftarları savaşa devam etmediler.Halifelik anlaşmazlığının giderilmesi için Kuran hükümleri esas alınarak bir hakem kurulu oluşturuldu. Bu da sonuçsuz kaldı ve İslam dünyasında ilk ayrılıklar baş göstermeye başladı. Hz Ali taraftarlarına Şii, Muaviye den yana olnlara Emevi her iki tarafı da tanımayanlara Harici denildi.
*Nehrevan Savaşı (658) Hz Ali kuvvetleriyle hariciler arasında yapılan bu savaşta hariciler yenildi fakat varlıklarına son verilemedi.
*Hariciler islam dünyasında ayrılıklara yol açtıklarını düşündükleri Hz Ali ve Muaviye yi öldürmeye karar verdiler. Hz ALi zehirli bir kılıçla yaralanarak öldürüldü (661). Böylece Dört halife devri kapanmıştır.
|
