|
SAHA (YAKUT) MUHTAR CUMHURİYETİ
Yüzölçümü: 3.103.200 km2
Nüfusu: 1.381.000
Başkenti: Yakutsk
Coğrafi Konumu
Kuzeydoğu Sibirya'da Kuzey Buz Denizi'ne dökülen Lena, Yana,
İndigirka ve Kolıma ırmaklarının havzasında yer alır. Ülkenin % 40'dan fazlası
kutup dairesinin kuzeyindedir. Ülkenin % 20'si kuzey kutbundadır ve 2/3'ü
dağlarla kaplıdır. Ortalama sıcaklık Ocak ayında -34, -50 C°, Temmuz ayında
( merkezi bölgede ) +18,+29 C° dir.
Tarih
Yakutistan arazisinde en eski insan izleri yukarı Paleolite ( M.Ö. 20-10
bininci yıllar ) aittir. M.S. 6-10'uncu yüzyıllarda güneyden gelerek yerleşen
bir Türk boyu olan Yakutlar (Sahalar) 17'inci yüzyılın ilk yarısında Rus
Çarlığı'nın denetimine girdi. Yakutistan'ın en büyük kenti olan Yakutsk eyaleti
1632'de kuruldu. 1638'de Yakutsk eyaleti (Voyevodstvo) oluşturuldu ve bu
topraklar Rusların yerleşimine açıldı. Ruslar özellikle Lena nehrinin orta
kesimi boyunca sıralanan şehirlere yerleştiler. Yüzyıllar boyunca göçebeliğe
dayalı bir hayat tarzı sürdüren Sahalar 19'yy.da yerleşik düzene geçtiler. Saha
(Yakut) Türklerinin milli bilinçleri gözle görülür derecede artmaya
başlamıştır. 27 Eylül 1950'de "Yakut Saha Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Devlet
Egemenlik Deklarasyonu" ilan edildi. 20 Aralık 1991'de cumhuriyet tarihinde
doğrudan başkanlık seçimi yapıldı. Başkan göreve gelir gelmez birinci iş olarak
cumhuriyetin adını "Saha Cumhuriyeti" olarak ilan etti. Yakutlar Orhun
kitabelerinde de Kurıkan adıyla geçmektedir. Daha sonra kuzeye çekilen
Yakutların ana Türk kütlesiyle bağları kopmuştur. Bu yüzden Saha (Yakut)
Türkçesi Türkiye Türkçesi'nden ve diğer Türk lehçelerinden biraz uzaktır. Sahaların tarihte 10 asra yakın bir süre varlıklarını sürdüren İskit (Saka)
Türklerinin bir uzantısı oldukları da uzmanlarca belirtilmektedir. Kendilerine
Saha demeleri de, buna bir delil sayılmaktadır.
Nüfus
1998 tahminlerine göre 1.381.000 olan
Saha (Yakut) Muhtar Cumhuriyeti'nin nüfusunun
% 50.5'i Ruslardan % 36.9'u, Saha (Yakut)'lardan oluşmaktadır. Geriye kalan
yaklaşık % 13'lük kısım ise Ukraynalı, Kazak, Tatar ve Azerilerden oluşmaktadır.
Başkent Yakutsk'un nüfusu 270.000'dir. Yakutların % 95' i Saha (Yakut) Muhtar Cumhuriyeti
sınırları içerisinde yaşamaktadır.
Ekonomi
Halkın geçim kaynakları arasında kürk avcılığı ve balıkçılık önemli yer
tutar. Ülkede bulunan samur, kutup tilkisi ,sincap, tilki ve nadir balık
çeşitleri; avcılar ile maceraperestleri kendine çeker. Bu avcılar sayesinde
üretilen kaliteli kürklerin ve balıkların şöhreti bütün dünyada meşhurdur. Saha
(Yakut) Muhtar Cumhuriyeti'nin en önemli kaynaklarından biri de yer altı zenginlikleridir. Ülkede
elmas, altın, gaz, kömür, gümüş ve bakır çıkarılmaktadır. Mendeleyev
tablosundaki bütün elementler Saha (Yakut) Muhtar Cumhuriyeti'nde bulunmaktadır. Elmas Saha yurdunda
çok önemli bir yere sahiptir. Bunların en değerlilerinden biri de Moskova'da
müzede bulunan ve 342,5 karatlık pırlantadır. Saha (Yakut) Muhtar
Cumhuriyeti'nin hemen her bölgesinde elmas çıkarılmaktadır.
|
