|
ÖZBEKİSTAN CUMHURİYETİ
1 Eylül 1991 tarihinde bağımsızlığına kavuşmuştur.
Yüzölçümü: 447.004km2
Nüfusu: 24.000.000
Başkenti: Taşkent
Tarihi
Bugün Özbek nüfusu 21 milyon yedi yüz bine ulaşmaktadır. Tarihi kaynaklara göre (Ebül Gazi Bahadır
Han) Altın Orda Beyi Özbek'in adından gelmektedir. Özbek Han 1313-1340 de Altın
Ordu Devletinin başına geçer. Böylece de bu birliğe Özbekler denir. Daha sonra
da belli bir Türk topluluğunun adı olarak kullanılır. Özbekçe Uygur Türkçesi ile
Çağatay bölümüne girer. Yapılan bir araştırmada Altın Orda Hanlığını kuran ünlü
hükümdar Cengiz Han'ın Torunu Batu Han'dır. 1319 da Tuna boylarına ve Edirne'ye
kadar gelir. 1335 de ise Azerbaycan seferine çıkar. Ünlü gezgin İbn Batuta,
Özbek Handan bahseder ve geniş ülkeleriyle, güçlü ordusunun olduğuna değinir.
Bu dönemde bütün Kıpçak boylarında Türkçe konuşulduğu bilinir. 1428-1468 tarihleri arasında Özbekler bir
biriyle çok yakın dayanışma içine girmişler ve 1500-1510'da Maveraünnehir
bölgesini ele geçirmişlerdir. Ancak 1740'ta İran Hükümdarı Buhara'yı ele geçirmiş
ve buradaki Özbek Hanlığı'na son vermiştir. Buhara'nın başına 1753'te Muhammed
Rahim geçmiş bu dönem 1920 ye kadar sürmüştür.
1924'te ise bugünkü Özbekistan Cumhuriyeti kurulmuş, ancak 1945'ten sonraki yıllarda Rusların
denetimine girmiştir. Özbekistan'da Kongrat, Nagman, Mangıt, Toyaklı, Savay,
Barın, Üç Urug,Burgut, Arlat, Kanglı, Baştaş, Karakalpak gibi boylar
bulunmaktadır ve bunlar Özbekistan'ı oluşturmaktadırlar.
SSCB çöküşüyle birlikte Özbekistan 20 Haziran 1990 da egemenliğini 1 Eylül 1991 de de bağımsızlığını
almıştır.
Coğrafi Konumu
Bağımsız Özbekistan'ın 447.400 km2'lik bir yüzölçümü bulunmaktadır. Özbekistan 37°-45 Kuzey enlemleri
ile 56°-73° doğu boylamları arasında yer almaktadır. Özbekistan; Kazakistan,
Tacikistan, Afganistan Kırgızistan ve Türkmenistan'a komşudur. Başkenti
Taşkent'tir. Nüfusu : 21.700.000'dur.
Önemli şehirleri; Semerkand, Buhara, Hive, Andıcan, Hokand, Navrangon, Karşı, Urgenc, Nukus'dur.
Önemli nehirleri: Surhanderya, Serabat, Karaderya, Zerefşan, Koskaderya ve Sah'dir. En büyük gölü Aral'dır.
Diğer Orta Asya Türk Cumhuriyetleri'nde olduğu gibi iklimi, yazları sıcak ve kurak kışlan soğuk ve karasal iklimdir.
Eğitim
Özbeklerin ilk eğitimleri mekteplerde ve medreselerde olmakta idi. 1912 de Buhara Emiri yeni
sistem okulların açılmasını sağlamıştır. Sovyet baskılarına karşın Özbekler
dillerini ve kültürlerini korumuşlardır. Şu anda Özbekistan'da 4 binin üstünde,
okul, 4 milyonda öğrenci olduğu istatistiklerde verilmektedir.
Özbekistan'da ilköğretim önce 5 yıl, daha sonra da 7 yıla çıkarılmıştır. Ancak yeniden yapılan
düzenlen]e ile ilköğretim 8 yıla, ortaokul ise 11 yıla çıkarılmıştır. Halkın
eğitim düzeyi oldukça yüksektir. Özbekistan'da Semerkand Devlet Üniversitesi
Eğitim hayatında önemli yer tutmakta ve bütün Enstitüleri içinde toplamaktadır.
|
