|
BAŞKURDİSTAN MUHTAR CUMHURİYETİ
Yüzölçümü:143.600km2
Nüfusu: 3.944.000
Başkenti: Ufa
Rusya Federasyonu'na bağlı federe cumhuriyettir. 11 Ekim 1991 tarihinde
özerkliğine kavuşmuştur. Başkurtların dili Tatarca'ya yakın olup Türk dilinin
Kıpçak Bulgar alt grubunu oluşturur. Başkurtların % 68'i Özerk Başkurdistan'da
yaşamakta olup, geriye kalan % 32 si Ural bölgesindedir. Başkurdistan
Yekaterinburg zaman dilimindedir (YEKT/YEKST). UTC 'e göre saat farkı +0500 (YEKT)/+0600
(YEKST).
Ekonomi
Başkurdistan'ın ekonomik yapısı tarıma, hayvancılığa vç sanayi'ye dayalıdır.
Ülkede 647 kolhoz ve 95 sovhoz bulunmaktadır. Başlıca tarım ürünleri, çavdar,
yulaf, darı, keten, şeker pancarı, patates, ayçiçeğidir. Başkurdistan, petrol,
doğalgaz ve boru hatlarına sahiptir. Rafineriler ve petrokimya fabrikaları ana
ekonomiyi sağlar. Ayına, kömür, bakır, boksit, altın, manganez krom vardır.
Yılda 40 milyon ton petrol, 3.5 dm3 doğal gaz üretilmektedir. îmalat sanayi'yi
gelişmiş olup, petrol, doğalgaz, demirçelik, kömür, elektrik, çimento, şeker,
kereste, pamuklu ve yünlü dokuma ekonomi de önemli yer tutmaktadır. Uçak
imalatı, gübre, deri, tütün, gemi inşa, demir ve karayolu taşıtları
yapılmaktadır. Ufa, Sterlitamak, îsinbay, Kumertau, Karmavoua'da büyük enerji
santralleri bulunmaktadır.
Ulaştırma
Demiryolu, denizyolu, karayolu, hava yolu ile ve boru hatlanyla sağlanmaktadır.
Eğitim
Başkurdistan'da, diğer Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi eğitim
gelişmiştir. Eğitim Rus ve Başkur dillerinde yapılmaktadır. Ana okullan ve 10
yıllık orta okulları bulunmaktadır. Ayrıca Türk girişimcilerinin açtığı okullar
bulunmaktadır. Anaokul :71adet, 65.000 öğrenci Ortaokul :3175 adet, 563.00
öğrenci Üniversite : 9 adet, 54.000 öğrenci okumaktadır.
Coğrafi Konum
Başkurdistan Muhtar Cumhuriyeti, Güney Urallardan batıya doğru Belaya ve Kama
nehirlerine kadar uzanır. Güney Urallar'ın en yüksek doruğu olan Yamantau
Dağı'ndan batıya ve güneye doğru gidildikçe, yükseklik azalır. Ormanlarla kaplı
dağlar yerlerini, genellikle yaprak döken ağaçlardan oluşan yeşilliklerle bezeli
bir bozkıra ve Belaya ırmağının geçtiği ovalara bırakır.
Tarih
1552'de Kazan Hanlığı'nın yıkılmasından sonra her iki Türk boyu (Tatar-Başkurt)
Ruslara karşı birlikte ayaklanmış ancak, 18. yy'ın sonlarında Rus egemenliğine
girmek zorunda kalmışlardır. Dört asırlık bir devrede birlikte yaşayan
Tatarlarla Başkurtlar birbirleriyle tamamen kaynaşmışlardır. Nitekim Kazan
şehrindeki medreselerle, Başkurt ülkesindeki Orenburg, Kargah, Ufa, Troyskiy,
İsterlibaş v.b. şehir ve kasabalardaki medreseler arasında eğitim ve öğretim
usulleri bakımından hiçbir fark yoktu. Öğretim elemanları arasında Kazanlılar
bulunduğu gibi bir çok Başkurt da bulunuyordu. Hiçbir zaman ayrılık ve yadırgama
olmamıştır. Böylece son devirlerin tanınmış yazar, tarihçi ve şairlerinden
Habibünneccar, Zeki Velidi Togan ve Şeyhzade Babiç ve diğerleri eserlerini
Başkurt lehçesiyle değil, Kazan yazı dili ile kaleme almışlardır. Ancak bu
eserler Bolşevik ihtilalinden sonra suni olarak güney-batı Başkurt lehçesine
aktarıldı ve ihtilalden 9 yıl sonra 1926'da ilk Başkurtça kitap yayınlandı.
Tatar - Başkurt Sovyet Cumhuriyeti'ni kurma projesi suya düşünce 23 Mart 1919'da
SSCB'ye dahil bir Başkurt SSC kuruldu. Başkurtlar etnik yapı itibariyle
Tatarlara yakındırlar. Tarihi kaynaklara göre Tatar - Başkurt ilişkileri tahmini bin yıl önceden başlamıştır. Başkurt halkının hayatında mitolojinin ve destanların ayrı bir yeri bulunmakladır. Ural - Batır destanı bunların en
önemlileridir.
Nüfus
Yaklaşık 4.000.000 nüfusa sahip olan Başkurdistan'da Nüfus Oranı: Başkurtlar %
24 Tatar % 21.3 Rus % 36.7 Ukrain, Belarus ve diğer % 18
İdari Yapı
Ülke, Asya ile Avrupa'nın birleştiği bölgedir. Başkurdistan idari olarak 5
eyalet (Ufa, Sterlitamak, Beloret, Sibay, Belebey) ve 17 şehre ayrılmıştır.
Ayrıca bu şehirlere ait 53 rayon ( ilçe- küçük bölge ) vardır. Başkurtlar daha
çok şehirlerde değil kırsal bölgelerde yerleşmişlerdir. Başkurtların % 68'i
Başkurdistan Muhtar Cumhuriyeti'nde yaşamakta olup, geriye kalan % 32'si Ural
bölgesindedir. Başkurtlar, Başkurdistan'ın dışında, Kazakistan, Türkmenistan,
Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Ukrayna ve Rusya Federasyonu'nun diğer
bölgelerinde yaşamaktadırlar.
|
