|
TÜRKMENİSTAN CUMHURİYETİ
27 Eylül 1991 tarihinde bağımsızlığına kavuşmuştur.
Yüzölçümü: 448.000 km2
Nüfusu: 5.500.000
Başkenti: Aşgabat
Tarihi
Türkmenler daha çok Güneybatı Türk ya da Oğuzca grubuna giren ve Azeri Türkçesi ile Türkiye
Türkçesine yakın bir dil kullanmaktadırlar. Bu durum onları Orta Asya Türk
halklarından ayırır.
Türkmen Türkçesi Türk dilleri ailesinin güneybatı yada Oğuz grubundandır. Oğuz grubu , Türk dili ve lehçeleri
iki alt gruba ayrılır.
a) Doğu Oğuzcası
b) Batı Oğuzcası
Türkmen Türkçesi ; Doğu Oğuzcası'nı bugün tek başına temsil eder. Batı Oğuzcası ise Türkiye Türkçesi,
Azeri Türkçesi ve Gökoğuz yazı dilinden oluşur. Türkmen Türkçesi, Selçuklu
Oğuzları gibi Batıya göç etmeyip anayurtta kalan Oğuz Türklerinin dili olarak
gelişmiştir.
Türkmen adına ilk olarak Kaşgarlı Mahmud'un sözlüğünde rastlanır. Türkmen Türkçesi , bugün
Türkmenistan dışında Özbekistan, Kazakistan ve Tacikistan Cumhuriyetleri ile
Karakalpak Özerk Bölgesinde ve Kuzey Kafkasya'da Stravropol bölgesinde
konuşulur. Bazı kaynaklara göre "Türkmen" "Ben Türk" anlamına geldiği
savunulmakla beraber Iran, Irak, Suriye, Anadolu Türkmen boylarına ait olanlar
içinde "Türkmen" deyimi kullanılır. Türkmenler, Türklerin Oğuz soyundadırlar.
Ancak, Türkmenleri diğer Ona Asya Türklerinden ayrı tutmak elbetteki
olanaksızdır.
Özellikle Safevi Türk hükümdarı Nadir Şah'tan sonra İranlıların saldırılarına
uğrayan Türkmenler 1835 ten sonra Merv bölgesine doğru yayılmaya başlamışlardır.
1860'da da Kuşid Han'ın önderliğinde FARSLARI yenilgiye uğratmışlar ve
bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.
Ancak, 1873 te Ruslar Hive'yi işgal etmişler ise de daha sonra Ruslar yenilgiye uğramışlardır. 1916 da
başlayan Türkistan ulusal ayaklanması devam etmiş, 1920'de de Hive'yi tamamen
işgal etmişlerdir. 1924'te de Türkmenistan SSCB kurulmuştur.
7 Ocak 1990 Tarihinde ise Türkmenistan'da, seçimler yapılmış, resmi dil Türkmence kabul edilmiş, 22 Haziran
1990 tarihinde Türkmenistan egemenliğine, 27 Ekim 1991 tarihinde de
bağımsızlığına kavuşmuştur.
Coğrafi Konumu
Bağımsız Türkmenistan 488.100 km2 yüzölçümüne sahiptir. Türkmenistan 35-43. Kuzey enlemleri ile 53°-67° doğu
boylamları arasında yer almaktadır.
Türkmenistan, Iran, Afganistan, Özbekistan, Kazakistan ve Hazar Denizi ile çevrilidir. Başkenti Aşgabad'dır.
Nüfus
Nüfusu (1993): 4.254.000 dır. bu nüfusun:% 72Türkmen, % 8 Rus, % 9 Özbek,% 11
KAZAK-TATAR'dır. Nüfusun % 48 şehirlerde, % 52'side köylerde yaşamaktadır. Nüfus
artışı 1.17 dır. Ortalama yaş seviyesi 68-70 civarındadır. Türkmenistan'da
km2'ye 111 kişi düşmektedir.
Bugün dünyada yaşayan Türkmenlerin 2,5 milyonu Türkmenistan'da, 400.000 Afganistan'da, 500.000 İran'da,
500.000 üzerinde Irak'ta, 600.000'e yakın da Türkiye'de bulunmaktadır.
Türkmenler dillerinin korunmasına yüzde 99 bağlıdırlar.
Eğitim
12 Nisan 1993 tarihinden itibaren Kiril harfleri bırakılarak belli bir süreç sonra Latin harflerine
(alfabesine) geçilmesi kararlaştırılmıştır.
Türkmenistan'da 8 yıllık zorunlu eğitim bulunmaktadır. Ayrıca 8 yıllık meslek okulları ve bunlara bağlı
4 yıllık yüksek eğitim okulları vardır.
Ülkede Mahdum Kulu Devlet Üniversitesi ve Türkmenistan Bilimler Akademisi mevcuttur.
Mahdum Kulu: 18. asırda
yaşamış milli şair ve düşünür. Türkmenlerin en büyük şairi kabul ediliyor. Bütün
Türkmenler onun üzerine titriyorlar. Şiirleri , 18. yüzyıldaki Türkmen hayatının
aynası durumunda. Şiirlerinde çağın iç ve dış sorunlarını, Türkmen halkının
çektiği sıkıntıları işlemiş.
|
